Icallo in xihuitl

Xochipilli In inxochicemanahuauh in mexica


Cihuatlacuilome:
In María del Pilar Cuairán Chavarría
In Aurora Montúfar López
In Bertina Olmedo Vera


Mochintin quipiya in iteixiptlatiliz in cemanahuatl ihuan itic quinemitia, in ontetl in cihuatl in oquichtli quinequia tlamati in itlaman in nemiliztli ihuan in tlacemanaliztli. Quitlazotla in tlaca in itlacemanaliz in xochitl inic amo mochipa in quimatia. Tel in xochitl catca inepantla in cemanahuatl, in chihualo in tlamantli inic in tlamatilizmatini, in tlateomatiliztli, in tenechicoliztli, in tlatlatquitl, in tlatolli ihuan in nemiliztli. Mania yehuatl in axca.

Axca quiteittitia in ey in teixiptlatiliztli itoca in centetl, in centlacayotl campa teittia Xochipilli, intecu in xochime in yehuatl in huey tlatole in quipixque in mexica. Cemiac teittia in xochitl huel iniuhqui in teixiptlatiliztli ihuan in imachiyouh, quinequi in mexica quimati miec in xochime, yehuantin catca ipan Xochipilli. Nozo tiquinequia in tiquitemoa in incemanahuauh in mexica ica miec intlaman. Inin teittia ixochitehuan, itlahuahuanaliz, iixuetzquiliz, icualnexiliz, ichipahualiz nozo icapotzahuiliz ihuan iteonezcayotiliz.

Axcan huel tiquiteittitia in tlaiximachiliztli ihuan tlalnamiquiliztli in quipiya in Xochipilli ica in ixochihuan. Huel teittia ceceyaca in xochitl ihuan tiquinteittitia iyezliz, inemiliz. No axcan huel tiquimati in xochime ipan in yuhquizaliztli. In yuhquizaliztli quittitia in tonemiliz, in huehuetlatolli ihuan totlalnamiquiliz.

In otli in ohui nozo in amo ohiu. Axcan tinequia in tiquicencahua iteixiptlatiliz ipan in tetl ica itic tlanemitia in tlaca icuac nemia zan occenca in 500 in xihuitl, iniuh inin in ahueliti ihuan in amo tlatlaliliztli. Tel tla huel titlatti, titlacencahua, titlatemoa ipampa in otli ye in chipahuac, ihuan tiquimati icemanahu in tlaca. Tel yehuatl in occe tlamantli in huel quimati, zan amo in yuhquizaliztli in ixochihuan in Xochipilli. Zan tla tetenyotia in otli in tiaciz tiquimati in miec incemanahua in tlaca in oquiyolti in Xochipilli. Inin chicualo ica immahuan in chalca in quicuepan tlatolli huel iniuhqui zan in tlatamachihualiztli ihuan in intlanextiliz in xochime. Quichihua in huel tiquimati "in huhue in mexica" ipampa huel tiquitta in tlacuicuiliztli.

Zan tiquimati in iahuiyayaliz in xochitl huel iniuhqui in tlacualiztli, nozo in popochtli inic tlachipahua, nozo quimanahuia in milli, nozo iyuhquiyouh huel iniuhqui in tlamantli in nececeltiliztli nozo in tlalticpactli icemittoca, nozo itlapalhuan in xochizhuatl huel iniuhqui in machiyotl in nextlahualli nozo iyollouh in tlacatl. Tla tiquittia ihuan occe tiquitta in machiyotl in tiquimatiz miec in tlamantli. Tel in itlaiximachiliz in otli amo mochipa in cualli otli.

Tiquitta in inyuhquizaliz in xochime ipan Xochipilli, tiquitta in miec in xochime huel iniuhqui inin tlanextiliztli. Ica inin tiquichihua in miec in tlalnamiquiliztli. Inin techmaca in tlaiximachiliztli huel iniuhqui in yuhquizaliztli, in patli, in tlanextiliztli, in machiyotl, in tlateomatiliztli, in teomahuizauhcayotl ihuan in miec xihuitl ipan Xochipilli.

In yehuatl in miectin in amoxtli inic ticaci zan iyolic in amoxtli: iamox in fray Bernardino de Sahagun,1 in yehuatl icce in quimati in tlaca ipan nican, inin tlalli. Miec tlaca quipalehui in yehuatl in huel tlatollaliliztli in teittitia in huehecemanahuatl ihuan huehuetlatolli2. Occe iamox in fray Diego Duran, yehuatl techmaca occe in itlaman in mexicatl. No iamox in patli, in tlacuilo Martin de la Cruz ihuan iteixiptlatilizhuan in Juan Badiano huel iniuhqui miec in patli quipix in huehe tlaca. In iamox in Francisco Hernandez, huel tlamati in ompa ohuallac huel iniuhqui cualli tlapixqui in cemanahuatl in Nueva España, tel itlachializ catca in tlachializtli in europa. No iamox in Alvarado Tezozomoc in techmaca miec tlapalli in toxochihuan. No in huehua amoxtli, in codice Tudela, in codice Magliabechi, in codice Mendoza nozo in codice Borbonico ihuan occe in tlacuicuiliztli teittitia in xochime. Inin huel iniuhqui in techmaca miec in machiyotl.

Ica in chihuiliztli tiquipiya in cualli in otli in axcan techmaca in cualli imachiyouh in Xochipilli ihuan in yuhquizaliztli. Nozo tiqupiya zantepitzin in teixiptlatiliztli. Huel titotencuauhtilia in tlamamtli in quipiya in teotl ica itlanextiliz. Tiquitti in tlahuahuanaliztli huel iniuhqui in yuhquizaliztli nozo in ipanocayo nozo in amo teixiptlatiliztli, in miec ipan in tetl. Tel amo zan cualli in tlamatiliztli.

In cualli itlanextiliz ihuan imachiyouh in tlacuicuiliztli catca in ometiliztli in tlamantli. In imachiyouh teittitia in miec tlacenquiza in xochime, teittitia in miec in tlanextiliztli ipan icemanahu in maxica. Ca in Xochipilli in cualli chihuiliztli huel iniuhqui in tlamantli in atoctli ihuan in cualli tlamantli in chinampan, ompa in huitztlan in Mexico. Ipampa yehuatl in intecu in mochintin in xochime in zan cualli xochimachiyotl.

Itlatzintlampa in miec machiyotl teittitia in miec xochime ihuan in zan yuhquizaliztli. Ticaci in machiyotl inic in yuhquizaliztli ihuan inin machiyotl amo in zan in tlaxexeloliztli. Huel monamicti in miec machiyotl ica in nemiliztli ihuan miec in tlateomatiliztli, occe tlamantli amo cualli. Teittitia in mochintin in amoxtli ihuan in teixiptlatiliztli in yehuantin techmaca in cualli in teixiptlatiliztli in mania axcan. No techmaca miec in machiyotl occequintin in xochime.

Iniuh tiquittitia in miec machiyotl ipan Xochipilli huel iniuhqui in xochime. Yehuantin in cualli in imachiyouh in xochitl in quinequi in huehue mexica, in xochicemanahuatl.

Nican in tlamatiliztli monamictiaz occe in xochime. Inin teittitia occe in itlaman in cacahuaxochitl ihuan izquixochitl, in ometiliztli cacique in tlamatilizmatini icuac in xochitlatoa huel iniuhqui in cuicatl in xochitl.

Mopehua inin ihuan tiquenia in tiquimati occe in tlamantli. Tiquinequia in tiquimati in inxochihuan in mexica, iniuh yehuantin quipiya occe tlacatl in "xochipixque" ihuan oquito in omicque in xochime ino yehuantin cueponiz ompa in Mictlan. Ompa in xochime yez in ahuiyayaliztli ihuan in nececeltiliztli. In pehualiztli in huel cualli ihuan in tehuellamachtican.


[1]Zan quitocayotia in Sahagun, yehuatl in tlacuilo ihuan tlapixqui inic quintocayotia occe tlaca in quipalehui in Sahagun.

[2]Ipan toamox tiquitoa tla ce xochitl catca iamox Sahagun, Codice Florentino, in caxtillantlatoa nozo in huehetlatoa.